İqtidarla ABŞ arasında gərginliyin üç sensasion səbəbi

Rəsmi Bakı Qərblə niyə savaşır?; Azərbaycan 2015-ci ilin seçki ilinə iqtidarın tam nəzarəti ilə daxil olur: vətəndaş cəmiyyəti institutlarının, müxalifətin isə bu qədər zəif olduğu bir dönəm son 10 ildə ilk dəfədir ki, yaşanır; rəsmi Bakı sanki gələn il gözlənilə biləcək fırtınaya hazır adamları xatırladır: qapı-pəncərələr mıxlanıb, bərkitmə işləri aparılıb, hətta qorunmaq üçün “səngərlər” də qazılıb...

2014-cü il Azərbaycan hakimiyyəti ilə rəsmi Vaşinqton arasında münasibətlərin ən gərgin ili kimi yadda qalacaq. Münasibətlərdəki ənənəvi diplomatik gərginlik bu ilin mayında ABŞ-ın Azərbaycandakı artıq keçmiş səfiri Riçard Morninqstarın AzadlıqRadiosuna verdiyi müsahibədən sonra daha da kəskinləşdi.

Səfirin müsahibədə Ukrayna hadisələrinin Azərbaycanda təkrarlanması ehtimalını söyləməsi, eləcə də prezidenti komandadan ayıraraq “Azərbaycan hökuməti monolit deyil” ifadəsini işlətməsi Bakı ilə Vaşinqton arasındakı “kövrək körpünü qırdı”. Səfirin açıqlamasına cavab olaraq iqtidar təmsilçiləri ABŞ-ı dövlət çevrilişi hazırlamaqda və Ukraynada iğtişaş törətməkdə ittiham etdi. Morninqstar 2 illik səfirlik sürəcini tam başa çatdırmamış, bəzi iddialara görə, məhz hakimiyyətin tələbi ilə Bakını tez-tələsik tərk etməli oldu.

Bu olaylardan sonra da Amerika Dövlət Departamenti mütəmadi olaraq ölkəmizdə insan haqları ilə bağlı vəziyyətə görə hakimiyyəti qınayan bəyanatların sayını artırdı, Azərbaycana qarşı sanksiyalar gündəmə gəldi. (Yeri gəlmişkən, bu həftənin cümə günü-dekabrın 12-də yenidən bu mövzuda Vaşinqtonda dinləmələr olacaq).
Sentyabr ayında isə Amerika prezidenti Barak Obama iki ölkə arasındakı 22 illik diplomatik münasibətlər tarixində görünməmiş bir addım atdı. Klinton Qlobal Təşəbbüsünün illik sessiyasındakı nitqində “Rusiyadan tutmuş Çinə və Venesuelayadək amansız basqılar görürük, hökumətlər legitim fikir ayrılığını dövlətə xəyanət kimi dəyərləndirirlər. Azərbaycan kimi yerlərdə qanunlar QHT-lərin fəaliyyətini inanılmaz dərəcədə çətinləşdirir” fikrini işlədərək rəsmi Bakının adını vətəndaş cəmiyyətinə qarşı “şər üçbucağı”na aid etdi. Əgər o zaman Azərbaycan hakimiyyəti ABŞ prezidentinin tənqidlərini obyektiv saymadıqlarını, ona verilən məlumatların qərəzli olduğunu iddia edirdilərsə, ilin sonunda Vaşinqton terrorizmin dəstəkçisi olmaqda, Ağ Ev rəhbəri isə təcavüzkar xarici siyasətdə ittiham olunur...



“2014-cü il Azərbaycan iqtidarının Avropa Birliyi, Avropa Parlamenti, eləcə də digər Qərb institutları ilə “soyuq müharibə” dövrü kimi tarixə düşəcək”


Bu gərginlik aylardır Azərbaycan hakimiyyətinin “Amerikanın adamları” hesab etdikləri QHT təmsilçilərinin məhkəmə hökmü ilə uzun müddətli cəza alması fonunda davam edir. ABŞ Konqresinin maliyyələşdirdiyi AzadlıqRadiosunun əməkdaşı Xədicə İsmayılın ötən həftə sonu həbsi də bu gərginliyin davamı kimi qiymətləndirilməlidir.
***
Ümumiyyətlə, yola saldığımız 2014-cü il Azərbaycan iqtidarının Avropa Birliyi, Avropa Parlamenti, eləcə də digər Qərb institutları ilə “soyuq müharibə” dövrü kimi tarixə düşdü. Hətta belə təəssürat yaranır ki, Qərblə daha şiddətli konfrontasiyada olan, iqtisadiyyatı ciddi ziyan görən Rusiya ilə Azərbaycan bu il “bir yumruq” kimi birləşərək birgə mübarizə aparır. R.Mehdiyevin geniş məqaləsindən gəlinən nəticə də budur ki, yeni səfir Çekutanın təyinatına baxmayaraq, yaxın aylarda da rəsmi Bakı ilə ABŞ arasında münasibətlərin normallaşacağına ümid azdır. Anlaşılan budur ki, Amerikaya təklif edilir ki, Azərbaycan hakimiyyətinin cızdığı sərhədlər çərçivəsində əməkdaşlığa razılaşmalıdır.

Bu cür oyun qaydalarını Azərbaycan iqtidarı elə Avropa qurumlarına da təklif edir. “Daxili işlərə qarışmaq” rəsmi Bakı üçün çoxdan qırmızı xətdir... Mümkündür ki, iqtidar məhz yaxınlaşmaqda olan seçki ilində ABŞ-ın və Avropanın niyyətləri barədə daha ciddi informasiya mənbələrinə əsaslanaraq bu qırmızı xətti daha inadkarlıqla qoruyur. Qərbin Azərbaycandakı bütün QHT strukturları tam nəzarətə alınıb, bu sektorda xeyli həbslər aparılıb, bir çoxlarının hesabları bağlanaraq iflic edilib, müxalifətin vəziyyəti də göz önündə...
***

“Bu cür proseslərdə məsuliyyəti üzərinə götürə biləcək çox adam var” demək də olar. Amma iqtidar elə bir vəziyyət yaradıb ki, “məsuliyyəti götürə biləcək şəxsi” elə müxalifətin özü meydanda əzib üstündən keçər...


Azərbaycan 2015-ci ilin seçki ilinə iqtidarın tam nəzarəti ilə daxil olur. İqtidarın bunca güclü, vətəndaş cəmiyyəti institutlarının, müxalifətin isə bu qədər zəif olduğu bir dönəm son 10 ildə ilk dəfədir ki, yaşanır. İqtidar sanki gələn il gözlənilə biləcək fırtınaya hazır adamları xatırladır: qapı-pəncərələr mıxlanıb, bərkitmə işləri aparılıb, hətta qorunmaq üçün səngərlər də qazılıb... Amma “kimdən”, “nədən”, “niyə” suallarına cəmiyyət cavab axtarsa da, tapa bilmir.



Axı nə baş verir və nə gözlənilir ki, iqtidar həm daxildə, həm də xaricdə bu qədər aqressiv siyasət aparır və “nəticələr onun xeyrinə” olsa da, dayanmır... Bəli, parlament seçkiləri prezident seçkisi ilə miqyəsədə cəmiyyətin daha çox kəsimini əhatə edir, fəallaşdırır, qızışdırır, hətta maddi cəhətdə pul qazanmaq üçün meydana çıxmağa, kiminsə marağını müdafiə etməyə, divara şəkil-şüar yapışdırmağa həvəsləndirir. Amma səbəb yalnız 125 dairədə keçirilən seçkilərdə fəallaşan müəyyən kəsimdirmi? Qərbin 2015-ci ildə Azərbaycanda hansı gizli planları ola bilər ki, iqtidar bu qədər narahat əhval-ruhiyyəyə köklənsin? Əgər ortada bir ciddi məqsəd yoxsa, hakimiyyət özünü indiki həssas məqamda niyə Rusiya ilə yanaşı qoysun, hətta hədəfə çıxarsın ki?

“Hakimiyyət bu il həbsə atdıqlarını məhz ”Amerikanın adamları" kimi damğalayıb. Meydanları isə daha Nemət Pənahlı kimi idarəetmək dövrü çoxdan bitib. İqtidar Qərbin mümkün bütün variantlarına bu baxımdan hazırdır"


***
Fikrimizcə, narahatlığına əsas səbəblərindən biri dünyada gedən proseslərlə bağlıdır. Gələn il Rusiya da daxil, keçmiş SSRİ məkanında ciddi silkələnmələr gözlənilir. Xüsusilə iqtisadiyyatı neftdən asılı ölkələrə ciddi problemlər yaranacağı gözlənilir. Azərbaycan iqtidarı ilk mərhələdə ürəkli görünsə də, gələn il iqtisadi çətinliklərin olacağının anonsunu artıq verib. Rusiya bu qışı çətinliklə çıxacaq, amma üzü yaza ölkənin iqtisadi vəziyyətinin fəlakətə doğru gedəcəyini rusların ağlı başında olan iqtisadçıları proqnoz kimi yox, xəbər kimi deyirlər. Qərb hər şeyin günahını Putinin üzərinə qoyub və əgər bu çətinliklər xalqı ayağa qaldırsa, Kreml sahibi getməli olacaq. Rusiyada inqilabi hakimiyyəti dəyişikliyi isə Azərbaycana bir başa təsir edəcək.



Azərbaycan hakimiyyəti daxili müqaviməti hesablayıb və indilikdə üstün mövqedə olduğunu hər kəs görür. Amma ətrafda vəziyyət dəyişən kimi “içəridə” qarşısıalınmaz proseslər də baş verə bilər. Bu vəziyyətdə isə Qərb məhz öz adamlarını hərəkətə gətirə və proseslərə yön verə bilər. Hakimiyyətin bu il həbsə atdıqlarını məhz “Amerikanın adamları” kimi damğalayıb. Meydanları isə daha Nemət Pənahlı kimi idarə etmək dövrü çoxdan bitib. İqtidar Qərbin mümkün bütün variantlarına bu baxımdan hazırdır.
“Bu cür proseslərdə məsuliyyəti üzərinə götürə biləcək çox adam var” demək də olar. Amma iqtidar elə bir vəziyyət yaradıb ki, “məsuliyyəti götürə biləcək şəxsi” elə müxalifətin özü meydanda əzib üstündən keçər...

Beləliklə, Qərb “neft inqilabı” etmək istəyərsə, Azərbaycan hakimiyyəti maksimum ondan sığortalanmış kimi görünür. Əlbəttə ki, əgər ortaya başqa dövlətlər “öz gizli adamları” ilə girməsə...

***



İkinci mühüm səbəb də dolayısıyla yenə də Rusiya ilə bağlıdır. Qərbin sanksiyaları Rusiyanı xeyli aqressivləşdirib və iqtidar Kremlin hərəkətlərini diqqətlə izləyir. Rusiya Qərbdən acığını çıxmaq üçün Qərbi simvolizə edən “MCdonaldsları” qurdlu çıxardı, yeni mobil telefonlar satışa buraxdı və sair. Vəziyyət ölkə daxilində iplərin möhkəmlənməsini tələb etsə də, Putin buna risk etmir, əksinə, Federal Məclisə son müraciətində “xeyli nəfəsliklər” açıb. Qərbpərəst Gürcüstan hakimiyyəti dəyişdikdən sonra Azərbaycan bəzi nəticələr çıxardıb və bu baxımdan Rusiya ilə daha da ehtiyatlı mövqe sərgiləməyə üstünlük verir. Qərbə bu cür dirəniş Azərbaycan hakimiyyətinin Kremlin təzyiqlərindən sığortası ola bilər. Bu mövqe dünyada təklənmiş Rusiyanın təbii ki, xoşuna gəlir. Kremlə yaxın “Nezavisimaya qazeta” nəşri son sayında təsadüfən bu mövzuya yer ayırmayıb.
Rus nəşri yazır ki, Vaşinqtonun Bakıya qarşı təzyiqi Rusiyaya qarşı sanksiyalara qoşulmaması ilə bağlıdır. (publika.az)



“Əgər sentyabrda Azərbaycan hakimiyyəti ABŞ prezidentinin tənqidlərini obyektiv saymadıqlarını, ona verilən məlumatların qərəzli olduğunu iddia edirdisə, ilin sonunda Vaşinqton terrorizmin dəstəkçisi olmaqda, Ağ Ev rəhbəri isə təcavüzkar xarici siyasətdə ittiham olunur"


Nəşr ABŞ dövlət katibinin sözçüsü Cen Psakinin Azərbaycanla bağlı açıqlamasını xatırladaraq rəsmi Bakının müxtəlif səviyyələrdə buna cavab verdiyini bildirib: “Bakı Vaşinqtona öz siqnalını göndərdi. Bu siqnal Bakının müstəqil siyasətdən əl çəkməyəcəyi ilə bağlıdır. Maraqlı məqam Vaşinqtonun təzyiqlərinin nə vaxtdan başlaması ilə bağlıdır. Ukraynadan sonra Rusiyaya qarşı Qərb sanksiyaları işə düşdü. Bir çox ölkələr Rusiyaya qarşı sanksiyalara qoşuldu, hər kəs hansısa formada Qərbə özünü yaxşı tərəfdən göstərməyə çalışdı. Lakin Azərbaycan öz tarixi qonşusunu satmadı. Məhz bu, Vaşinqtonun xoşuna gəlmir və insan haqları, demokratiya adı altında əsl məqsədi gizlədərək təzyiq elementlərini işə salır. Qərəzli mövqeyə sərt reaksiya Bakının siqnalı idi. Bununla Azərbaycan hökuməti ”heç kim və heç nə müstəqil siyasətimizi dəyişdirə bilməz" demək istəyirdi. Göründüyü kimi, rəsmi Bakı xarici siyasətində milli maraqlarını heç nəyə qurban vermək niyyətində deyil".

Kreml bu mövqedən məmnundur və Azərbaycanın Qərblə münasibətlərinin daha da gərginləşməsi Rusiyanın maraqlarına uyğundur. Qərbi silkələyib, Rusiyanın əlini sıxmağın nə dərəcədə uğurlu siyasət olduğunu gələn il daha aydın görə biləcəyik. Amma Qərbə basqılar fonunda Rusiyanın Azərbaycanda mövqelərinin güclənməsi necə, hakimiyyəti narahat etmirmi? Axı Rusiya həddən artıq qorxuludursa, bunu da unutmayaq ki, iqtidarın da bütün biznesi, mal varlıqları, bank hesabları Qərbdədir... Bu da Qərb üçün qırmızı xətdir...



Rəsmi Bakını aqressivləşdirən ən mühüm və 3-cü cəhət isə, fikrimizcə, ABŞ Dövlət Departamentinin Azərbaycandakı vəziyyətlə bağlı hesabatıdır. Hesabat hələ yayılmayıb - lakin “Yeni Müsavat”a diplomatik qaynaqlardan məlum olub ki, o, indiyə qədər olandan daha kəskin və aqressivdir. Hesabatın nüsxələri artıq bir sıra ünvanlarda, o cümlədən də Azərbaycan Prezident Administrasiyasında var. Bir sıra iddialara görə, Prezident Administrasiyasının rəhbərinin son məqaləsi məhz bu məlumatlardan sonrakı reaksiya xarakteri daşıyır.