Banka borclu olanları həbs edə bilməzlər

Borclunun adında bir ev, bir soyuducu, bir televizor varsa onlar müsadirə oluna bilməz

Müzəffər Baxışov: «Bank borcu ilə bağlı vətəndaşlara təzyiq edən kollektor şirkətlərinin fəaliyyəti qanunsuzdur»

Iki devalvasiyadan sonra vətəndaşların banklara olan borcu ilə bağlı ciddi problemlər yaşanmağa başladı. Bu üzdəndir ki, məhkəmələrə müraciətlərin əksəriyyətini məhz kredit işləri təşkil edir. Amma bu proseslərdə müşahidə olunan neqativlərdən biri də budur ki, banka borclu olanın əmlakı girov olmadığı halda, bank və kallektor şirkət tərəfindən vətəndaşın əmlakı siyahıya alınır. Qanunvericilikdə bu kimi hallar necə nəzərdə tutulur? Əhalinin əmlakının müsadirə olunması qanunvericilikdə nəzərdə tutulubmu?


Onu da qeyd edək ki, problemli kreditlər və borclu vətəndaşlarla bağlı qanunvericilikdə maraqlı məqamlar var. əmin məqamlardan birini ötən saylarımızda qeyd etmişdik. Belə ki, Konstitusiya Məhkəməsi hələ 2012-ci ildə borcu ödəyə bilməyənin həbsini yasaq edib. Konstitusiya məhkəməsinin qərarına əsasən, məhkəmə qərarının icrası şəxsin imkanı xaricində olmamalıdır. Amma hazırda məhkəmələr bu qərarla hesablaşmır.

Kredit müqaviləsi kreditorla müştəri arasında bağlanan mülki müqavilədir. Mülki öhdəliyin yerinə yetirilməməsinə görə də kimsə həbs oluna bilməz. Bu cür hallarda həbs Insan hüquqları və əsas azadlıqların müdafiəsinə dair Avropa Konvensiyasına zidddir. Yəni kimsə borcu ödəmədiyinə görə həbs edilə bilməz. Bankdan kredit götürən şəxs onu ödəyə bilmirsə, buna görə bank onun haqqında hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət edib cinayət işi başlatdıra bilməz. Bir haldan başqa – həmin şəxs kredit almamışdan əvvəl ödəməyəcəyini bilirsə və saxta sənədlər təqdim edib bankı aldatmaq yolu tutubsa, qanunvericiliyə görə, o, cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə bilər.

Hüquqşünas Müzəffər Baxışov bankın müraciəti əsasında qəbul olunmuş məhkəmə qətnaməsi icra orqanlarına gedirsə, bu struktur borclunun əmlakını siyahıya alır. Amma Nazirlər Kabinetinin 3 iyul 2002-ci il tarixli qərarında borclunun hansı əmlaklarının üzərinə həbs qoyula bilməyəcəyi göstərilir: “Məsələn, borclunun bir evi varsa və o ailəsi ilə birlikdə həmin evdə yaşayırsa, o evin üzərinə həbs qoyula bilməz. Borclunun evində bir soyuducusu, televizoru varsa onun üzərinə həbs qoyula bilməz. Yəni zəruri əmlaklarla bağlı həbs qərarı qəbul edilə bilməz. Buq ayda uşaqlara aid əmlaka da aiddir. Amma digər əmlaka həbs qoyula və zərurət yaranarsa, onların hərraclar vasitəsilə satılması təmin edilə bilər”.

Məhkəmələrin borclularla bağlı ən çox çıxarılan qərara gəlincə isə bu məhkəmə qətnaməsinin məcburi icra prosesində Inzibati Xətalar Məcəlləsinin 520.1-ci maddəsiylə çıxarılan inzibati xətaya görədir. Bu da məhkəmə icraçılarının qanuni göstərişlərini icra etməməyə görə çıxarılan qərardır: “Bir qayda olaraq bu şəxsləri inzibati qaydada 3, 5, 10 sutka həbs gözləyir. Amma cinayət işi məhkəməyə gedəndən sonra məhkəmələr həmin şəxslər barəsində ya islah, ya da cərimə cəzasını çıxarırlar. Az hallarda onlar azadlıqdan məhrum etmə cəzasına məhkum edilirlər”.

Bank borcunu borcludan almağı üzərinə götürən kollektor şirkətlərinin fəaliyyətinin tam qanunsuz olduğunu deyən M.Baxışov bildirdi ki, məhkəmə qərarlarının icrasını “Icra haqqında qanuna” görə, yalnız icra orqanları həyata keçirir: “Bizim qanuna görə, dövlət orqanlarına məxsus səlahiyyətlər onları QHT-lər, komerssiya və qeyri-komerssiya qurumları həyata keirə bilməz. Kollektor şirkətlərinin fəaliyyəti qanunsuzdur. Onların borclulara təzyiq etməsi, Cinayət Məcəlləsinin 308.1 və 309.2 maddəsiylə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməlidirlər”.