Ölkənin apteklərində nə baş verir? - REPORTAJ, FOTOLAR

Manatın devalvasiyası ölkədəki bir çox aptekləri də boş qoyub. Xatırladaq ki, devalvasiyanın ilk günlərində apteklərdəki vəziyyətlə bağlı məlumat vermişdik. Üzərindən bir aydan artıq vaxt keçdiyini nəzərə alaraq, durumun hansı istiqamətdə dəyişdiyini öyrənməyə çalışdıq.

Xüsusən də dövlət apteklərində dərman qıtlığı yaşanır. Əlinizə bir resept alıb, paytaxtdakı bir neçə aptekə baş çəksəniz, bu deyilənlərin şahidi ola bilərsiniz. Bəzi apteklərdə xaricdən gətirilən dərmanlar yoxa çıxıb. Alıcılar 4-5 növ dərman almaq üçün bir neçə apteki gəzməli olurlar. Bu vəziyyət daha çox dövlət apteklərində müşahidə olunur.

Ölkənin əczaçılıq bazarındakı durumu öyrənmək üçün “Neftçilər” metrosu yaxınlığındakı bir neçə aptekə baş çəkdik. Onu da deyək ki, aptek işçiləri alıcı kimi yaxınlaşanda bir cür, jurnalist kimi yaxınlaşanda isə başqa cür cavab verirlər. Birmənalı şəkildə demək olar ki, dövlətin balansında olan apteklərdə alıcı göz dəymir. Günorta saatları olmasına baxmayaraq, baş çəkdiyimiz apteklərin əksəriyyəti boş idi, alıcı göz dəymirdi.

Çalışdığı aptekin adının çəkilməməsi şərtilə danışan əczaçı təqdim etdiyimiz reseptdəki dərmanların heç birinin onlarda olmadığını və bir aya yaxındır ki, əksər firma dərmanlarını, xaricdən gətirilən əczaçılıq məhsullarını depolardan ala bilmədiklərini dedi.

Onun sözlərinə görə, əczaçılıq məhsullarının ticarəti ilə məşğul olan sahibkarlar dolların bahalaşmasından sonra gözləmə mövqeyinə keçiblər və dərman preparatlarını apteklərə köhnə qiymətlə verməkdən imtina edirlər. Bu, həm apteklərin alıcılar qarşısında çətin vəziyyətə düşməsinə, həm də gəlirlərinin azalmasına səbəb olur.

Onu da qeyd edək ki, apteklərin əksəriyyəti əczaçılıq məhsullarını “Avromed” MMC-dən alır. Paytaxtda “Avromed” MMC-yə məxsus apteklərdə isə əksinə olaraq, alıcılığın artması müşahidə edilirdi. Dövlət apteklərində dərmanları tapa bilməyən alıcılar özəl apteklərə üz tutduğundan burada sıxlıq müşahidə olunurdu.

“Avromed” MMC-yə məxsus apteklərdən birində çalışan əczaçı xanım isə hələ ki, ciddi qiymət artımına gedilmədiyini bildirdi: “Bahalaşma var, ancaq çox cüzi məbləğdə... Bəzi dərmanların qiymətində 20-30 qəpik artım var. Ancaq bu, hiss olunacaq dərəcədə böyük deyil”.

Qeyd edək ki, dövlət apteklərindən fərqli olaraq, “Avromed” MMC-nin balansında olan apteklərin əczaçılıq məhsulları ilə təminatında problem nəzərə çarpmır. Onlar lazım olan dərmanları depolara sifariş verdiklərini və sifarişlərini də vaxtında aldıqlarını bildirirlər.

Aptekdən çıxan alıcılarla da söhbət etdik. Onlar özəl apteklərin dövlət apteklərinə nisbətən bahalı olduğunu və son zamanlar qiymətlərdə artım müşahidə edildiyini dedilər.

“Bundan sonra əczaçılıq məhsullarının qiymətində artım gözlənilirmi”, sualına cavab verən aptek işçiləri qeyd etdilər ki, əgər depolardan dərman baha gəlsə, onlar da qiymətləri artırmağa məcbur olacaqlar. Dərmanı baha alıb, ucuz satmaq heç kimə sərf etmir. Əczaçılıq sahəsi də olsa, bu, bir ticarətdir.

Qeyd edək ki, 20 manatlıq bir dərmanın qiyməti hər aptekə görə 2-3 manat fərqlə dəyişir. Satıcılar isə bunu normal hesab edirlər. Onların sözlərinə görə, dərman firmaları ilə razılaşmalara görə, qiymətlər fərqli təyin oluna bilər.

Dərman bazarındakı durumu dəyərləndirən Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov bildirdi ki, bazara inzibati yola müdaxilə arzulunmaz nəticələrə və monopoliyanın genişlənməsinə səbəb ola bilər: “Mən bu gün 3 distribüter firmanın nümayəndəsi ilə danışdım. Onların rəyini dinlədikdən sonra hökumətin Azad İstehlakçılar Birliyinin də iştirakı ilə həyata keçirmək istədiyi qiyməti sabitləşdirmə siyasətinin nəyə gətirib, çıxaracağı mənə məlum oldu. Azad İstehlakçılar Birliyi istəyir ki, bir qrup dərmanın qiyməti sabit olsun, dəyişməsin və istehlakçılar bundan yararlansınlar. Lakin firma nümayəndələrinin mənə verdiyi məlumatdan sonra məlum oldu ki, əgər qiymət sabitləşməsi getsə, bazarda yalnız iti dərman distibüterləri qalacaq. Orta və kiçik biznes demək olar ki, çökəcək. Burada heç bir inzibati metoddan istifadə olunmur, yalnız bazar strategiyasından istifadə etməklə, bazarda hökmran mövqe əldə edəcəklər. Hazırda vəziyyət belədir ki, böyük dərman distibüterləri əhaliyə lazım olan dərmanları öz aptek şəbəkələrinə verirlər, alıb-satan distibüterlərə isə vermirlər. Bundan öncə isə belə idi ki, böyük dərman distibüterləri öz apteklərinə daha ucuz, digərlərinə isə baha verirdilər və onlar da baha satmağa məcbur olurdular. Bu da digər apteklərin sıradan çıxmasına gətirib çıxarır”.

QHT sədrinin sözlərinə görə, manatın devalvasiyasından sonra hökumətin əczaçılıq sahəsində apardığı qiyməti sabitləşdirmək siyasəti Azad İstehlakçılar Birliyinin də diqqətindədir: “Mən qərara gəlmişəm ki, orta və kiçik dərman distribüterlərini toplayım və onların fikirlərini dəyərləndirib, dövlət orqanlarına çatdırım. Hazırda bu sahədə çox gərgin bir vəziyyətdir. Bəzi apteklər dərmanları gizlədir, bəziləri iş vaxtından tez bağlayıb, gedir. Qiymətlərin sabitləşməsi bazarda monopoliyanın yaranmasına gətirib, çıxarmamalıdır. Əgər, distribüterlərin mənə verdiyi məlumat doğrularsa, ikimərhələli proses baş verəcək. Birinci mərhələdə kiçik və orta sahibkarlıq yox olacaq, bazar bir qrupun əlinə keçəcək. İkinci mərhələdə isə dərmanların qiyməti artırılacaq. Bu isə bir qrup şəxs arasındakı karter sövdələşmələri ilə müəyyən olunacaq. Baxmayaraq ki, ölkə başçısı dəfələrlə karter sövdələşmələrinin olduğunu və buna qarşı mübarizə aparmağın vacibliyini gündəmə gətirib”.

Ekspert dövlət qurumları tərəfindən qiymətlərin inzibati yolla tənzimlənməsini də qeyri-düzgün addım hesab etdiyini vurğuladı: “Hökumət dərmanların qiymətini aşağı salmaq üçün bu məhsullara qoyulan gömrük rüsumunu azalda, lisenziyanın qiymətini aşağı sala, əlindəki iqtisadi rıçaqlardan istifadə edə bilər. Ancaq inzibati yolla bazara müdaxilə arzuolunan nəticəni verməyəcək. Bu, çox primitiv yanaşmadır ki, apteklərə gedib, yoxlama aparırlar ki, “sən bunu niyə baha satırasan?” Qiymətləri belə tənzimləmək doğru deyil”.

Nərgiz Liftiyeva,
Fotolar müəllifindir.