Putinin Qarabağ təklifinin arxasında nə dayanır?

Brayza: «Putin Azərbaycana 7 yox, 2 rayonun qaytarılmasını təklif edib»

Hikmət Hacızadə: «Iki rayonun müqaibilində Azərbaycandan çox şey istənilir»

ABŞ-ın Azərbaycandakı keçmiş səfiri Metyu Brayza Qarabağ danışıqları ilə bağlı maraqlı məqamlara aydınlıq gətirib. “Vestnik Kavkaza” portalında dərc olunmuş məqalə belə adlanır: “Dağlıq Qarabağ münaqişəsində sülh üçün iki gözlənilməz təklif”.


Brayza yazır ki, o Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə çözümündə artıq uzun müddətdir optimizm üçün əsas hiss etməyib. Lakin onun sözlərinə görə, aprel döyüşlərinin tozanağı yatan kimi Rusiya prezidenti Vladimir Putindən sürpriz bir təklif səslənib.

Bu başdan qeyd edək ki, Brayzanın məqaləsindəki “ikinci sürpriz” xalq diplomatiyası ilə bağlı olduğundan, onun özünün də dediyi kimi həyata keçməsi qəlizdir və münaqişənin çözümünə real təsiri yoxdur.

Burada söhbət Azərbaycan əsilli Rusiya biznesmeni Fərhad Əhmədovun hər iki xalqı sülhə çağırışından gedir.

Lakin birinci sürpriz, yəni Putinin sürprizi, həqiqətən də olubsa, doğrudan da gözlənilməzdir.

Brayza yazır ki, hər iki təklif Vaşinqton tərəfindən öyrənilməyə və hətta bəlkə qəbul olunmağa layiqdir.

Madriddən Moskvaya

metyu_brayza

Məqalədə deyilir ki, Putinin son təklifinin fonunda 2007-ci ildə ABŞ, Rusiya və Fransa həmsədrlərinin irəli sürdükləri saziş çərçivəsi durur. Madrid Sənədi kimi tanınan bu təkliflərdə aşağıdakılar yer alırdı:

– Ermənistan 1990-cı illərin müharibəsi zamanı zəbt etdiyi 7 rayonun hamısını qaytarır;

– Dağlıq Qarabağ “keçid hüquqi statusu” alır və “yekun hüquqi statusadək” regionun erməni əhalisinə rəhbərlik edir;

– “Yekun hüquqi status” hələ müəyyən edilməmiş tarixdə Dağlıq Qarabağ əhalisinin səsverməsi ilə müəyyən edilir;

– Ermənistan və Dağlıq Qarabağ arasında tranzit dəhlizi bərqərar edilir;

– Beynəlxalq sülhyaradıcı qüvvələr Dağlıq Qarabağ əhalisinin və təmas xətti boyunca kəndlərin təhlükəsizliyini təmin edir;

– Bakı Ermənistan, Dağlıq Qarabağ və Azərbaycan arasında olan bütün tranzit məhdudiyyətlərini qaldırır.

“Prinsiplərin prinsipcə qəbuluna nikbinlik”

Brayza yazır ki, uzun illərin zəhmətinin məhsulu olan bu çərçivəni tərəflər qəbul etməsə də, 2009-cu ildə Ilham Əliyev və Serj Sarkisyan “prinsiplərin nə vaxtsa prinsipcə qəbul ediləcəyinə nikbinlik ifadə etmişdilər”.

Daha sonra Brayza yazır ki, 2009-cu ilin sonlarında Sarkisyan yalnız 5 rayonun qaytarılmasının müzakirəsinə hazır olduğunu bildirmişdi.

Keçmiş ABŞ səfirinin sözlərinə görə məhz 7 rayon əvəzinə 5 rayon söhbətinin ortaya çıxması indiyədək danışıqlar prosesini dalana dirəyib.

Brayza yazır ki, iyunun 20-də Putin Ermənistan və Azərbaycan prezidentləri ilə söhbətində məhz bu dalandan çıxılması üçün təklif verib.

Ikicə rayon…

Məqalədə deyilir ki, Putin görünür, addım-addım prinsipi ilə Ermənistanın cəmi iki rayonu qaytarmasını təklif edib. Bunun müqabilində Azərbaycan Ermənistanla bütün normal tranzit və iqtisadi əlaqələrini bərpa etməlidir. Madrid prinsiplərinə görə qalan 5 rayonun qaytarılması məsələsi isə sonrakı danışıqların mövzusu olacaq.

“Həm Sarkisyan, həm də Əliyev, həttə bunu rəsmən qəbul etməsələr də, Putinin təklifini salamlayıblar” – yazır Brayza.

Brayza yazır ki, Putinə münaqişənin alovlanması yox, közərməsi lazımdır. Onun fikrincə, bu təklifin rəsmən qəbul edilməsi hər iki prezident üçün siyasi və təhlükəsizlik riskləri yarada bilərdi.

Onun sözlərinə görə, Putinin 20 iyun təklifi onun Ukraynada müharibə qızışdıran kimi yox, Dağlıq Qarabağda sülh yaradan kimi görünmək arzusundan irəli gələ bilərdi.

Keçmiş səfir bunu da əlavə edir ki, ola da bilsin, Putin ötən apreldə Ermənistan və Azərbaycanın tammiqyaslı müharibəyə bu qədər yaxın olmalarından narahatlanıb.

Onun fikrincə, tammiqyaslı müharibə “Avrasiya regionundakı münaqişələrin alovlanmasını yox, sadəcə közərməsini istəyən Putinin” planlarına uyğun gəlmir.

Brayza hesab edir ki, necə olursa olsun, Vaşinqton Putinin bu blefindən yapışmalı və onun Minsk Qrupunun sülh prosesini canlandırmasına nail olmalıdır.

Bəs, Brayzanın səsləndirdiyi fikirlər nə dərəcədə əsaslıdır? Qarabağ danışıqlarının predmetinin bu cür olması Azərbaycanın maraqlarına uyğundurmu?

hikmet-hacizade-yeni

Politoloq Hikmət Hacızadə hesab edir ki, danışıqlar prosesində Azərbaycana bir neçə rayonun qaytarılması müqabilində kompromislər istənilə bilər: “Amma Azərbaycana bu cür təkliflərin verilməsi əlbətdəki pisdir. Yəqin ki, Azərbaycan bu təkliflə razılaşmayıb. Ona görə də danışıqlar prosesi hələ də uzanır. Brayzanın səsləndirdiyi həll variantı Azərbaycanın maraqlarına ziddir. Iki rayonun müqaibilində Azərbaycandan çox şey istənilir. Əlaqələri yenidən qurmaq, blokadanı açmaq, hətta o da ola bilər ki, rus qoşunlarının Qarabağa gətirilməsi də istəklər sırasındadır. Bütün bunlar Azərbaycanın maraqlarına ziddir”.

Xəyal