“İsrail yeraltı müharibədən daha çox qorxur”

Yəhudilər Qəzzadan nə istəyir?


“Bütün müharibələr dövründə İsrail Qəzzanın elektrikini və dərman təchizatını dayandırmayıb”

Son həftələr ərzində bütün İslam dünyasında Qəzzaya hücumlar və orada dinc insanlar arasında çoxsaylı tələfatlar fəal şəkildə müzakirə edilməkdədir. İsrailin Qəzzaya hərbi saldırıları hətta İslam dünyasının qanlı problemi olan İŞİD mövzusunu da kölgədə qoydu. İsrailin Qəzzaya hücumları, bu hadisənin İsrailin daxilində və İslam dünyasında əks-sədası ilə bağlı məsələlər haqqında “Azadlıq”ın baş redaktoru Qənimət Zahid İsraildəki Bar İlan Universitetində fəaliyyət göstərən Beqin Sadat Strateji Tədqiqatlar Mərkəzinin əməkdaşı, doktor Aleksandr Murinsonla müzakirə aparıb. Söhbəti oxucularımıza təqdim edirik.

Bu İsrailin imicinə bütün dünyada zərər vurur

- Aleksandr, İsrailin Qəzzaya budəfəki hücumu həm İslam dünyasında, həm də, ümumiyyətlə, bütün dünyada ciddi reaksiyalar doğurmaqdadır. Səncə, budəfəki dalğanı başlamağa, həm də bu qədər intensivliklə davam etdirməyə hansısa ciddi bir ehtiyac vardımı? Bu prosesi başlamaq İsrail üçün bu qədərmi zəruri idi?

- Bilirsən, İsrail yaxşı başa düşür ki, bu kampaniyaya görə az qala bütün dünyada təşkil edilən etiraz aksiyaları onun imicinə əməlli-başlı xələl gətirir.

Amma İsrailin məntiqinə görə, bu kampaniyanın başladılmasını zəruri edən bir sıra səbəblər də vardı. Proses ondan başladı ki, Həmas 3 israilli gənci oğurlayıb öldürdü və öldürülənlərin meyidi aşkar edildi. Eyni zamanda Həmas İsrailin cənub istiqamətində minomyot və raket atəşləri açmağa başladı. Bu mənada, İsrail belə hesab edir ki, budəfəki kampaniyanın başlanması üçün səbəbi Həmas yaradıb. Ümumiyyətlə isə Həmas siyasi hərbi birlik olaraq, İsrail dövlətinin yer üzündən silinməsini özünün proqram məqsədi elan edib və bu proqram məqsədi hələ ki, qüvvədə saxlanılır. Budəfəki kampaniya da belə bir şəraitdə başladı. Faktiki olaraq, İsrail ərazisinin yarıya qədər hissəsi Həmas atəşlərinin hədəfinə çevrilirdi. İsrail isə buna reaksiya verməli idi. İsrail bir dövlətdir və öz ərazisnin və əhalisinin təhlükəsizliyini təmin etmək zorundadır.

Niyə mülki əhali arasında ölənlər daha çoxdur?

- Amma İsraili daha çox, hərbi əməliyyatlara birbaşa dəxli olmayan uşaqların, qadınların, qocaların qətlində ittiham edirlər. Həmasla müharibənin motivləri anlaşıqlı qarşılana bilər. Bu hərbi-siyasi təşkilat İsraili yox etmək barədə düşünür, vaxtaşırı İsrailə hücumlar edir, raketlərlə hədəfə alır. Amma axı, kampaniyanın gedişində qətlə yetirilən uşaqların ölümünə bu arqumentlə haqq qazandırmaq olmaz. Orada Həmas döyüşçülərindən daha artıq mülki əhali öldürülür.

- Bununla razıyam. Amma bir neçə mühüm amili xatırlatmalıyam ki, bu faciənin nə üçün, məhz, bu mənzərəni yaratdığı aydın olsun. Məlum olduğu kimi, Qəzza dünyada əhalinin yaşayış sıxlığına görə ən öndə olan bölgələrdən biridir. Hətta, məncə, birincisidir. Həmasın hərbi, silahlı qolu olan Əl Qasım Briqadasının dislokasiya yeri də əhalinin sıx məskunlaşdığı yaşayış yerlərindədir. Onlar raket qurğularını da, silah-sursat istehsal edən fabrikləri də həmin ərazilərdə yerləşdirib. Mən dinc əhalinin hərbi əməliyyatların qurbanı olmasını qəbul etmirəm, təbii ki, amma onlar da bunun qarşısını almalı, önləyici tədbirlər görməlidirlər. Əgər Həmas, məhz, həmin əhalinin haqları uğrunda vuruşduğunu elan edirsə, deməli, bu əhalinin təhlükəsizliyinin qeydinə qalmalıdır. Əks halda, belə görünür ki, onlar anaların, uşaqların bu göz yaşlarından istifadə etmək niyyətindədirlər. İsrailin atəşlərini bir kənara qoysaq belə, sizə bir faktı xatırladım. Bu günlərdə Qəzzadakı “Şifa” adlı hospitalın yanında iki raket partladı və təbii ki, qurbanlar oldu. İsrail bütün dünyaya faktlarla göstərdi ki, bu raketlər İsrailə məxsus olmayıb. Onlar Həmasa əl-Fəcr İslami Cihad təşkilatı tərəfindən verilmiş raketlərdir və orada ehtiyatsızlıq üzündən partlayıb. Belə halların tez-tez olmadığına dair arqumentlər yoxdur. Həmasın istifadə etdiyi raketlər arasında istehsal-hazırlanma baxımından standartlara cavab verməyən, kustar üsulla hazırlanan silahlar da olur və bu silahlardan ehtiyatsız istifadə də orada mülki əhali arasında qırğın törədir.

Həmasın raketləri isə çoxdur. Minomyot mərmilərindən, tank əleyhinə raketlərdən tutmuş, orta məsafəli raketlərə qədər. Doğrudur, İsraildə olan bilgilərə görə, indiyə qədər kampaniyanın gedişində onlar raket arsenalının 50 faizinə qədərini işlədiblər.

Qəzza silahı haradan alır?

- Qəzza zolağı blokadadır. Oraya humanitar yardımın keçirilməsi də çox zaman ciddi problemlərlə üzləşir. Bu şəraitdə Həması kimlərin və necə silahlandırdığı barədə bilgilər varmı?

- İsrailə bəlli olan bir sıra mənbələr var ki, bunlar barədə açıq danışılır və yazılır. Məsələn, İsraildə bilirlər ki, Həmasın silahlanması üçün Qətər maliyyə yardımı edir. İrandan raketlərin daxil olduğuna dair bilgilər açıqlanıb. Türkiyənin Həmasa bağlı olan fondlara maliyyə yardımı etdiyi bəllidir, amma bu yardımı Həmasın necə istifadə etdiyi barədə dəqiq bir şeylər söyləmək çətindir. Həmasın son zamanlar Şimali Koreyadan silahlar, raketlər aldığı barədə məlumatlar vardır.

- Hətta Şimali Koreyadan da?

- Bəli, Şimali Koreyanın özü də bunu inkar etmir və Qəzza zolağına, Həmasa silah-sursat və raketlər keçirdiyi ilə bağlı rəsmi açıqlamalar da verirlər. Maraqlıdır ki, Həmas Rusiya istehsalı olan raketlərdən də bolluca istifadə etməkdədir. “Strela”, “Luç” kimi rus raketlərinin oraya necə gəlib çıxması da əlahiddə bir hekayətdir. Bu “Strela” və “Luç” kimi raketlər hava hücumundan müdafiə raketləridir. Bu yaxınlarda rus istehsalı olan “Karne” raketinin atılması nəticəsində İsraildə 7 nəfər birdən həlak oldu.

Hamas son illərdə şəhər altında başqa bir şəhər tikib

- Daha çox raketləri sadalayırsız və belə çıxır ki, İsraili də daha çox bunlar narahat edir. Baxmayaraq ki, hərbçilər İsrail səmasının “dəmir qalxan”la mühafizə edildiyini bəyan edirdilər. Bu raketlər İsrailə daha çox zərər vurur, deyəsən...

- Hərbi əməliyyatlar varsa, hər iki tərəf qarşı tərəfin imkanlarının çata biləcəyi qədər itkiləri göz önünə alırlar. Məsələn, bu günlərdə daha bir raketin yaşayış evinə dəqiq düşməsi səbəbindən bir qadın və bir uşaq öldü. Amma İsraili səmadan deyil, yeraltı hücumlar daha çox narahat edir. Qəzza zolağında yüzlərlə tunellər atılıb. 3-6 metr hündürlüyü olan bu tunellər müasir texnologiya ilə qazılıb və ən yüksək səviyyədə istehkamlar kimi qurulub - hətta kondisionerlərlə də təmin olub. Onlardan bir çoxu İsraillə sərhədləri də keçir. Bəzən bu tunellər İsrail ərazisindəki evlərin də altından keçir. Bu, çox böyük, həm də nəhəng maliyyə vəsaitlərinin sərf edildiyi proyektdir və etiraf etmək lazımdır ki, Hamas son illərdə şəhər altında başqa bir şəhər tikməyə nail olub. Buna görədir ki, İsrail hökuməti bu tunelləri ləğv etməyi indi özünün başlıca vəzifəsi elan edib. Dünən baş nazir Netanyahu kabinetin toplantısında bunu bir daha bəyan edib. Hətta ABŞ da razılaşıb ki, atəşkəs əldə edilsə belə, İsrailin bu tunelləri aşkarlayıb məhv etmək hüququ tanınır.

- Amma yerin altında tikilən və girişi-çıxışı bəlli olmayan bu tunelləri aşkar etmək o qədər də rahat olmayacaq təbii ki...

- Burada iki məsələ var. Bu tunellərin aşkar olunması, hələ onların rahatca məhv edilə biləcəyi anlamına gəlməməlidir. Onların bir çoxunun giriş-çıxışı minalanıb. Üstəlik, tunellərin bir neçə girişi var və onların çoxu da minalanıb. Bu girişlərin sirri Hamasa bəllidir. Hətta aşkar edilmiş tunellərin girişini əvvəlcədən qoyulmuş minalarla partladıb sonra bərpa etmək onlar üçün elə bir çətinlik törətmir. Bundan əlavə, bu tunellər dəmir-beton konstruksiyalarla möhkəmləndirilib və onların kənardan partladılıb dağıdılması o qədər də asan deyil.

- Bütün bunlar “möhkəmləndirilmiş” detallardır, əlbəttə. Amma Qəzzada sülhün əldə edilməsi üçün hansısa ciddi faktorlar varmı? Məsələn, İsrailin özü və ya onu əhatə edən ərəb dövlətləri sülhün zəruriləşdirilməsi faktoruna çevrilə bilərlərmi?

- Amma bu “möhkəmləndirilmiş” detallara daha bir fakt da əlavə etmək istərdim. Yəqin bir çoxlarına, bəlkə, hətta sizə də bəlli deyil ki, İsraillə Qəzza arasında davam edən bu münaqişəyə baxmayaraq, uzun zamanlardır ki, Qəzzanın elektrik enerjisi, eləcə də qeyri-məhdud sayda tibbi vasitələr və dərman təchizatı İsrail üzərindən təmin edilir. Bu illər ərzində isə bu axın heç zaman dayandırılmayıb. Əlbəttə, müxtəlif siyasi çevrələrdə bu təchizatın kəsilməsini tələb edən şüarlar səsləndirilib, amma bütün hallarda hökumət bu sahədə dəyişiklik etməyib və bu təminatın humanitar anlamını nəzərə alaraq, ona toxunmayıb...(azadlıq.info)