RUSİYA BELARUSA BORC VERİR, YOXSA ÖZ PULUNU SIĞORTALAYIR? –Avropa İttifaqı etirazların coşduğu ölkə üçün "Marşal Planı" hazırlayır

Anton Xodaseviç
“Nezavisimaya qazeta”, 15.09.2020
 
Belarus səlahiyyətliləri Rusiyanın Minskə hansı şərtlərlə borc verməyə hazır olduğunu bilmirlər. İqtisadçılar məbləğin Aleksandr Lukaşenkonun problemlərini həll edə bilməyəcəyini iddia edirlər. Polşa isə Belarusun yeni səlahiyyətliləri üçün “Marşall Planı” hazırlayır.
Maliyyə nazirinin müavini Andrey Belkovets sosial şəbəkədəki səhifəsində yazıb: “Belarusa Rusiya krediti verilməsinin şərtləri müəyyənləşdirilməyib və indi müzakirə olunur”. Onun sözlərinə görə, Minsk bunun güzəştli faizlə (Belarusun kommersiya borclarının qiymətinə nisbətən) uzunmüddətli kredit olacağına ümid edir.
Yerli iqtisadçılar, Aleksandr Lukaşenkonun açıqlamalarına istinadla, Minskin “həqiqi” pul görməyəcəyini iddia edirlər – Moskva bəzi keçmiş kreditlərin ödəmə şərtlərini sadəcə təxirə salacaq. Söhbət, xüsusən də avqustun 28-də hökumət üzvləri ilə görüşdə verilən açıqlamadan gedir. Lukaşenko bildirib: “Rusiya prezidenti ilə razılaşdıq və bu gün baş nazirimiz Mixail Mişustinlə bu il Rusiya Federasiyasına borca görə, 1 milyard dollarlıq yenidən maliyyələşdirmə ilə bağlı danışıqlar aparacaq. Yəni Rusiya ilə razılaşaraq 1 milyard dolları evdə saxlayacağıq”.
Maliyyə Nazirliyinin məlumatına görə, ümumən Belarus Rusiyaya 8 milyard dollar, üstəlik, 2,2 milyard dollar da həlledici səsin Rusiya Federasiyasına sahib olduğu Avrasiya Stabilizasiya və İnkişaf Fonduna borcludur. Bu il bu borclar üzrə ödənişlər təxminən 2 milyard dollar, ümumi xarici borc isə 17,8 milyard dollardır.
Xatırladaq ki, sentyabrın 14-də Vladimir Putin Rusiyanın Belarusa 1,5 milyard dollar borc verməyə hazır olduğunu açıqlayıb. Bunu Rusiyanın bir vaxtlar Ukrayna prezidenti Viktor Yanukoviçə verilmiş kreditlə paralelləşdirən zarafatlardan sonra Kremlin mətbuat katibi Dmitri Peskov deyib ki, kredit Lukaşenkoya deyil, “qardaş bir ölkə olaraq” Belarusa verilir.
Beləliklə, 2 həftə ərzində Lukaşenkonun tələb etdiyi kreditin məbləği 1 milyard dollardan bir yarıma yüksəlib. Mütəxəssislərin fikrincə, Minskə qaza görə borclarını ödəmək üçün ümumi məbləğə əlavə edilib. Daha əvvəl də xəbər verildiyi kimi, “Qazprom” onsuz da yığılmış borcun miqdarını 330 milyon dollar olaraq qiymətləndirir və hər ay borc böyüyür.
Bu borcun yaranması ilə bağlı 2 versiya var. Rəsmi olaraq, Belarus səlahiyyətliləri rus tədarükçüsünü qazın aşağı kalorili dəyərinə görə qınayıblar və mütəxəssislərin fikrincə, borc “Qazprom Transqaz Belarus” tərəfindən istehlakçılara qaz çatdırılması üçün əlavə ödəncə görə meydana gəlib.
Pulun Rusiyaya borclarının yenidən maliyyələşdirilməsinə xərclənməsi analitiklərin Lukaşenko və hətta Belarus xalqına deyil, özlərinə kömək barədə danışmalarına səbəb olur. “Kreml bu pulu Minskdən toplanacaq borclar ucbatından yalvarmamaq üçün özünə ayırıb. Belarus heç bir şey verə bilməyəcəyi zaman defoltun qarşısını almaq daha asandır”. Bu, iqtisadçı Yaroslav Romançukun rəyidir. “Bu, Moskvanın marağıdır: Belarusda defolta səbəb olmamaq. Kredit praktik olaraq ölkəmizə çatmayacaq, əvəzləşdirmə ilə məhdudlaşacaq və onlar köhnə borclarını ödəyəcəklər”, – deyə başqa bir iqtisadçı, Lev Marqolin bu fikirlə razılaşır.
Maraqlıdır ki, Soçidəki danışıqların nəticələrini qiymətləndirən mütəxəssislər getdikcə Lukaşenko üçün sıfır nəticə haqqında danışırlar. Lev Marqolin bildirib: “Müzakirələrin açıq hissəsində Putinin Lukaşenkoya uyğunlaşacağı və onun yerində başqasını görməyəcəyi şəkildə yozula bilən bircə cümlə eşitmədim”. Mütəxəssisin fikrincə, Putin “Lukaşenkonun ani süqutunu istisna etmək üçün yüngül şəkildə ona dəstək verəcək, lakin tədricən onu hakimiyyətdən uzaqlaşdıracaq”.
Yerli analitiklər sürətlə legitimliyini itirən Lukaşenkonun hərəkətlərinin milli iqtisadiyyata çox böyük ziyan vurduğunu təəssüf hissi ilə bildirirlər. Əvvəlcədən xəbər verildiyi kimi, ölkənin kredit reytinqləri düşür, investisiya layihələri ləğv edilir, iş adamları ölkədən ayrılır. Çərşənbə axşamı “Flo” şirkətinin həmtəsisçisi Yuri Qurskinin Belarusa investisiya qoymaq fikrindən imtina etdiyi məlum olub. Əvvəllər şirkətin fəaliyyətini genişləndirməklə yanaşı, o, IT universiteti yaratmaq niyyətində idi. “PandaDoc”-a qarşı açılan cinayət işindən və qadınların etiraz yürüşlərini maliyyələşdirdiyi ittihamlarından sonra bir çox IT şirkəti başqa ölkələrə köçmək variantlarını araşdırmağa başlayıb.
Bu arada, Lukaşenkonun ölkədən qovduğu müxaliflər xaricdə Lukaşenkonun istefasından sonra iqtisadiyyatın maliyyələşdirilməsi və bərpası variantlarının hazırlanmasında fəal iştirak edirlər. Çərşənbə axşamı günü keçirilən onlayn mətbuat konfransı zamanı Belarusda etiraz hərəkatının liderlərindən biri, Koordinasiya Şurasının üzvü, keçmiş mədəniyyət naziri Pavel Latuşko Aİ ilə Belarusa təxminən 3-4 milyard dollarlıq borcun müzakirə olunduğunu söyləyib.
Bir gün əvvəl Polşanın baş naziri Mateuş Moravietski Belarusun yeni səlahiyyətlilərinə maliyyə yardımın təşkili təşəbbüsünü irəli sürüb. “Avropa Şurasının növbəti iclasında Vişeqrad Qrupu ilə məsləhətləşərək və onun adından Belarus üçün “Marşall Planı”nı təklif edəcəyəm. Bu, azad seçkilər olduğu təqdirdə, Aİ adından Belarusa birlikdə təklif edə biləcəyimiz, əsasən iqtisadi olan bir sıra həllərdir. Bu, Belarusa iqtisadi yardım layihəsidir, bir növ, sabitləşdirmə fondunun yaradılması da daxil olmaqla “yol xəritəsi”dir”.
Xatırladaq ki, Belarus etirazlarının başlanğıcında bəzi Aİ ölkələri indidən etirazçılara dəstək təklif etməyə hazırdılar (repressiya qurbanlarına 2 milyon dollar və vətəndaş cəmiyyətini dəstəkləmək üçün 1 milyon dollar), lakin Koordinasiya Şurası heç bir xarici yardım qəbul etməyəcəyi barədə açıqlama verib. “Belarusun daxili işlərinə qarışmamaq mövqeyinə sadiqik”.
Sonra belarusların özü müxtəlif yardım fondları yaratmağa başlayıblar. İstənilən vətəndaş və ya şirkət oraya öz töhfəsini verə bilər. Müxtəlif fondlarda 6,1 milyon dollar vəsait var.
Belarusda etirazlar hazırda davam edir. Çərşənbə axşamı tələbələr Konstitusiya pozuntularına etiraz edərək piketə çıxıblar.
Tərcümə: Strateq.az