Taliblər Əfqanıstanda zəfər çalandan sonra Mərkəzi Asiyanın aqibəti necə olacaq?

Taliblər Əfqanıstanda zəfər çalandan sonra Mərkəzi Asiyanın aqibəti necə olacaq?

20-08-2021, 08:26

Məqalə vlast.kz saytında dərc olunub.
Ekspertlər bölgədə potensial problemlər və ekstremizmin miqyasının böyüməsi ehtimalları haqqında
“Taliban” Hərəkatının döyüşçüləri avqustun ortasına doğru Əfqanıstanın böyük bir hissəsinə nəzarət etməyə başlayıb. Onlar ötən bazar Kabulu döyüşsüz götürdükdən sonra prezident Əşrəf Qani ölkədən qaçıb, taliblərsə Əfqanıstanı İslam Əmirliklərinə çevirmək niyyətində olduqlarını bəyan ediblər.
Mərkəzi Asiya ölkələri Əfqanıstandakı hadisələrə ehtiyatla reaksiya veriblər. Həmin ölkələr hadisələrin gedişatının bu cür inkişafını gözləməyinə rəğmən, sosial-iqtisadi problemlər və vətəndaşların dindarlığı artdığından, radikalizmin yüksəlməsindən narahatdır. Ekspertlər “Vlast”a Əfqanıstandakı siyasi dəyişikliklərin Mərkəzi Asiyadakı vəziyyətə necə təsir edəcəyini və bölgə ölkələrinin xarici və daxili siyasətə yanaşmalarını necə dəyişə biləcəyini danışıb.
Erika Marat, Vaşinqtonda Milli Müdafiə Universitetinin analitiki və professoru
“Taliban” problemi Mərkəzi Asiyanın fenomeni deyil, son dərəcə lokal hadisədir. Bu hərəkat özlüyündə hərbi təhlükə kəsb etmir. Mərkəzi Asiya, o cümlədən Qazaxıstan üçün bu, radikallaşmanın yeni dalğasının yaranması imkanı ilə təhlükəlidir. Bu, bütün dünyada baş verə bilər. Əfqanıstanda yerləşmiş İslam dövlətinin [ISIS Khorasan] qalıqları üçün bu, dünyanın müxtəlif ölkələrindən, o cümlədən Mərkəzi Asiyadan yeni döyüşçülər cəlb etmək imkanı yaradır.
Mərkəzi Asiya ölkələri hadisələri izləməli və əhalinin radikallaşmasının qarşısının alınmasına daha böyük tədbirlə yanaşmalıdır. Bunun üçün öz ölkələrində sosial-iqtisadi problemləri və dini etiqad azadlığı ilə bağlı problemi həll etmək vacibdir.
Hesab etmirəm ki, Talibanın həyat tərzi və ideologiyası Mərkəzi Asiya xalqları arasında populyar ola bilər. İŞİD-lə olduğu kimi, burada da tək-tək adamlara maraqlı ola bilər. Xüsusilə də dini etiqad azadlığı axtaran və öz anlamlarında “əsl müsəlman” həyatı yaşamağa çalışan kişilər üçün. Ancaq hər şey birmənalı deyil. Taliban sırf Əfqanıstanın lokal fenomenidir, əfqan landşaftı və yerli əhalinin mədəniyyəti şəraitində inkişaf edir. O mühitdə olanların elektrikə, təhsilə, əmək bazarına və digər bir çox sahələrə çıxışı yoxdur. Mərkəzi Asiyada bu şərtlər özünü elə də parlaq büruzə vermir. Taliblərin Mərkəzi Asiya əhalisini cəlb edəcək etnik elementi yoxdur.
Foto: Puştun etnik qrupunun nümayəndələri. Foto Nationalinterest.org
Dosım Satpayev, politoloq, «Kazakhstan − Risks Assessment Group» qeyri-hökumət konsaltinq təşkilatının direktoru
Hazırda sübut etməyə çalışırlar ki, Taliban artıq Əfqanıstanda hesablaşılmalı olan aparıcı siyasi qüvvədir. Lakin taliblər üçün hakimiyyətin təsdiqi prosesi qısa sürməyəcək. Əfqanıstanda 400 qəza var və bu qəzaların hər birini də yerli ağalar idarə edir, onlarla razılaşmaq lazım olacaq. Bu, müəyyən vaxt aparacaq. İkincisi, Taliban Hərəkatına legitim siyasi qüvvəyə çevrilmək üçün beynəlxalq tanınmaq vacibdir ki, bu da vaxt aparacaq.

Silahlı qadınların talib rejiminin bərqərar olmasına qarşı etirazı
Mənbə: 8am.af

1990-cı illərdə taliblər Əfqanıstanda hakimiyyəti ələ keçirmişdilər. Ancaq bu, beş il çəkdi. Bundan başqa, Əfqanıstan ərazisində 20-dən çox digər terrorçu qrup, o cümlədən “İslam dövləti”, “Özbəkistan islam hərəkatı” mövcuddur. Onlar çox fəaldır, bəziləri isə Talibandan da radikaldır. Və onlar bizim üçün daha böyük təhlükə daşıyırlar, çünki Mərkəzi Asiyanın sabitliyinin pozulması birbaşa məqsədləridir.
Mərkəzi Asiyada radikal ideyaların tərəfdarları hələ taliblərin mövqelərinin güclənməsindən əvvəl peyda olub. Mərkəzi Asiyanın bir çox vətəndaşı Suriyaya və digər ərəb ölkələrinə gedib. Prinsipcə, taliblərin İslam Əmirliyi yaratmaq cəhdi Mərkəzi Asiyanın bir qrup sakini üçün nümunə ola bilər. Taliblərin mövqeləri güclənməzdən əvvəl də bölgədə yetərincə adam öz ölkələrini kübar görmək istəmirdi.
Edvard Lemon, A&M Texas Universitetindən Mərkəzi Asiya üzrə ekspert, Vaşinqtondakı Oxus Society tədqiqat mərkəzinin rəhbəri

Çinin xarici işlər naziri Van İnin taliblərin siyasi rəhbəri Abdulla Qəni Bəradərlə görüşü
Mənbə: “Guardian.com”

Tədqiqatlar göstərir ki, Mərkəzi Asiya cəmiyyətləri daha da islamlaşır. İnsanlar əvvələ nisbətən dinlə daha çox maraqlanırlar. Əlbəttə, bu, ölkədən ölkəyə fərqlənir. Hazırda hökumətlər kübardır, dinlərə sərt nəzarət edir və dini güclərə siyasətə qarışmağa imkan vermir. Talibanın hakimiyyətə gəlişi ictimai həyatda rol oynamaq üçün yeni dini çağırışlara səbəb olacaqmı? – bu, Əfqanıstandakı bir sıra amillərdən asılıdır. Talibanın idarəçiliyi nə dərəcədə uğurlu olacaq? Kütləvi insan qətlləri və insan haqlarının digər pozulmaları baş verəcəkmi? Ölkə sabit qalacaqmı? Vəziyyətin necə inkişaf edəcəyindən asılı olaraq, biz islamlaşmanın artımını görə bilərik.

Mərkəzi Asiya və Cənubi Asiya arasında bölgələrin qarşılıqlı əlaqəsinə dair Daşkənddə keçirilən konfrans
Mənbə: “Voanews.com”

Buradaykən …

Digər xəbərlər

Taliblər Əfqanıstanda zəfər çalandan sonra Mərkəzi Asiyanın aqibəti necə olacaq?

Buradaykən …

Almaniya ilə münasibətlərdə yeni gərginlik - XİN rəhbəri Bakıda nə deyib?

70 kq qızılla tutulan diplomat bu səfirlikdə işləyir- Bakıya gətirildi

Dilemma: Olum, ya ölüm? Pensiyaçı 285 manatla necə yaşasın?

Samux İcra Hakimiyyətinin tərkibində 600 min manatlıq qəribə “alış-veriş” – Kəlbətin, təkər, izolent, maşın yağı və s…

Gürcüstanda həbs edilən Rövşən İsgəndərovla bağlı yeni faktlar açıqlandı: kim ona üz tuturdusa.. - MÜRACİƏT

PENSİYALARA DAİR “HUMANİST MİNNƏT”... - Və ya “çox humanist” pensiya sistemimizdən pensiyaçılar niyə narazıdır?

“Zeytunluq”dakı yaşıllıqlar məhv olub gedir, sakinlər nazirliyə üz tutdu

“İydə”nin rəhbəri ölkədən nə qədər valyuta çıxıarıb?

Ramiz Mehdiyevə ŞOK İTTİHAMLAR - Sirləri açdı!

Muxtar Babayev balıqçılara "divan tutur": Ağzımızı açan kimi həbslə hədələyirlər...

Büdcəyə getməyən cərimə korrupsiyaya yem olurmu?

PUTİN QLOBAL MÜHARİBƏNİN BAŞLADIĞINI BƏYAN ETDİ - "Qətiyyətlə cavab verəcəyik!" + VİDEO

“Erməni separatçılarının başını əzsək də, Bakıdakı düşmənlərimizə əsir düşdük” - II Qarabağ müharibəsi qazisindən Mehiban Əliyevaya ŞOK MÜRACİƏT

Naxçıvan Səhiyyə Nazirliyində həbslər - Nazri Samiq Sadıxovun da həbs olunacağı gözlənilir İDDİA

“NAZİR İSLAHATLARIN NƏTİCƏSİNDƏN DANIŞIR, ANCAQ...” - Sabiq deputat sensasiyalı faktları açıqladı

General oğluna yüksək vəzifə verildi

“ƏRDOĞANIN PLANI UKRAYNAYA ORDU YERİTMƏKDİR” – “Putini məcbur edəcəklər”

“Prokurorluq nazirin cərimələrlə bağlı iddiasını araşdırmalıdır”

Böyük şəbəkələr necə "pambıqla baş kəsir"? - Araşdırma

Müştəri "Gilan"ın istehsal etdiyi "Natura" şirəsi almağına peşman oldu

Məmurlar varlanır, uşaqpulu 1 manat artırılır - Gələcəyin əsgəri üçün...

Rusiya azərbaycanlı iş adamının oğlunun qəzasından danışır — VİDEO

Ərdoğan: “Biz İsraillə münasibətləri tamamilə kəsdik”

OSMANOVUN VƏZİFƏSİ GƏNC GENERALA TAPŞIRILIB - Tanınmış şəxsin oğludur + FOTO

“Dırnaqları çəkilib, ağzı cırılıb, bud nahiyəsi deşik-deşik...“

Ukrayna ilk dəfə Rusiyanı uzaqmənzilli raketlərlə vurub

Aqil Abbasın oğlu rəis vəzifəsindən azad edildi

VUR Moskvanı!!! Qoca Bayden bir gecədə niyə fikrini dəyişdi və Trampı bir günə müharibəni dayandırmağa qoymadı? - Gizlinlər..

ABŞ-ın ATACMS raketlərinə dair siyasət dəyişikliyi Ukrayna münaqişəsində yeni mərhələ işarə edir

7 məmur, iki sahibkarın istintaqı başa çatdı —2 milyona yaxın pul büdcədən yayındırılıb