İrandan gələn yarım milyard dollarlıq heroinlə bağlı şok açıqlama

Azərbaycan gömrükçüləri yarım tondan çox heroini müsadirə edib. Bu barədə Azərbaycan Dövlət Gömrük Komitəsi məlumat yayıb.
Məlumata görə, Biləsuvar gömrük postunda Azərbaycan ərazisindən tranzit keçməklə İrandan Latviyaya “kimyəvi maddə və quruducu qatqı” yükü aparan İran vətəndaşı Sıasatı Aşkan Bahmanın idarə etdiyi yük avtomobili saxlanılıb: “...Avtomobildə olan 105 şəffaf paketə qablaşdırılmış heroin aşkar edilib. Baxış zamanı paketlər elektron tərəzidə çəkilib və təqribi çəkisinin 527 kq 600 qram olduğu müəyyənləşib”.
Maye narkotik necə olur? Adətən Azərbaycan gömrüyündən maye narkotik keçirməyə cəhd edirlər. Narkobaronlar niyə Azərbaycan marşrutundan əl çəkmir?
2021-ci ilin əvvəlindən etibarən Azərbaycan gömrükçüləri İrandan narkotik vasitələrin, əsasən də heroinin tranzit qaçaqmalçılığının qarşısını almaq üçün bir sıra uğurlu əməliyyatlar həyata keçiriblər. Azərbaycan gömrükçüləri İrandan qaçaqmalçılıq yolu ilə Azərbaycan ərazisinə keçirilən 528 kiloqram heroin partiyasının həbs olunduğunu elan etdi. Bu, böyük bir partiyanın 2021-ci ilin əvvəlindən bəri saxlanıldığı ilk hadisə deyil. Gələn məlumatlar onu deməyə əsas verir ki, narkomafiyalar Azərbaycan marşrutundan əl çəkmirlər. Bunun səbəbi nədir?

Oleq Kuznetsov: “Narkotik ticarəti bu ölkənin xüsusi xidmət orqanları tərəfindən birbaşa və ya dolayısı ilə idarə olunur”
Rusiyalı tarixçi, hüquqşünas və politoloq Oleq Kuznetsov “İnterfaks”a deyib ki, Rusiyadakı narkotiklərin “qara bazarında” bir qram saf heroinin qiyməti 100 dollardır, hər kiloqramı 1 milyon dollardır. Belə aydın olur ki, Azərbaycan gömrükçüləri tərəfindən Rusiya standartları ilə müsadirə edilən İran heroininin partiya dəyəri təxminən 528 milyon dollardır: “Bu, son bir il ərzində İran-Azərbaycan sərhədində saxlanılan ilk böyük narkotik partiyası deyil. Səhv etmirəmsə, 2021-ci ilin əvvəlindən bəri müsadirə olunan bir yarım ton və ya daha çox ton təmiz heroindən danışa bilərik. Və bu, yarım və hətta bir milyard dollardan çox və ya təxminən iki milyard manata yaxın heroinin dövriyyədən çıxarılması deməkdir. Oxucuların Azərbaycan gömrükçülərinin uğurlarının miqyasını anlaya bilməsi üçün daha bir neçə başqa statistika əlavə edəcəyəm. Beynəlxalq mafiya patronlarının milli mafiyalara ötürdükləri saf heroinə onlar toz şəkər kimi suda asanlıqla həll olunan qida əlavələri qarışdırırlar. Amma qiymət dəyişmir. Gördüyümüz kimi, mənfəət yüzdə 100-ə bərabər artır. Həmin pullarla tərkibində silahlılar, daşıyıcılar və rüşvətlə ələ alınmış məmurlar, hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları olan mafiyalar formalaşdırılır.  Kiçik narkotik alverçiləri malı 0,7-0,8 qram ağırlığında dozalara bölüb qablaşdıraraq narkomanlara satır. Beləliklə, onların mənfəəti yüzdə 25-dir və bu pullarla özləri və dərmanı satanlar dolanırlar. Sadə arifmetik hesablamalar apardıqdan sonra başa düşmək olar ki, bir kiloqram təmiz heroindən 2500 doza alınır. Müvafiq olaraq, bu rəqəmi İran-Azərbaycan sərhədində müsadirə edilən heroinin miqdarına vurursanız, Azərbaycan gömrükçülərinin bir gündə dövriyyədən 1 milyon 320 min dozalıq heroin çıxardığını hesablamaq asandır.
Bir neçə fakta da diqqət edək.
Sağlam bir gənci tam bir narkomana çevirmək üçün bir doza saf heroin və iki doza qarışıq heroin kifayətdir. Bir yetkin insanı sağalmaz narkomana 3 saf heroin dozası, 5-6 qarışıq doza lazımdır. Bir heroin aludəçisi 200-300 dozadan sonra ölür".
“İran narkokuryerləri narkotik qaçaqmalçılığı üçün yenə də Azərbaycan sərhədindən Zəngilan, Füzuli və Cəbrayıl istiqamətində istifadə etməyə çalışacaqmı” sualına ekspert belə cavab verib: “Əlbəttə. Bayaq sizinlə transsərhəd narkotik alverində nə qədər böyük pulların dövr etdiyini danışdıq və bunu təşkil edənlərdən heç kim bu pullardan imtina etməyəcək. Və məlumat üçün mövzu ilə bağlı daha bir fakt: dünya praktikasında gömrük, sərhəd, hüquq-mühafizə orqanları və dünyanın hər hansı bir ölkəsinin xüsusi xidmət orqanları əraziyə keçirilən qanunsuz narkotik dövriyyəsinin yalnız 15-30 faizini müəyyən edə bilir. Müsadirə edilən narkotiklərin üçdə biri sərhəddə həbs olunur. Əgər bu il İran-Azərbaycan sərhədində yarım ton heroin müsadirə edilərsə, deməli? dəfələrlə artıq narkotik sərhədləri aşır. Və bunun obyektiv səbəbləri var.
Azərbaycan Dövlət Gömrük Komitəsinin heroin partiyasının ələ keçirilməsi ilə bağlı mesajını diqqətlə oxudum. Narkotikin İrandan Latviyaya ixrac edilən bir növ kimyəvi maddələr arasında daşınması qeyd olunur. Bu, narkotik ticarəti təşkilatçılarının tipik bir hiyləsidir - onlar kimyəvi maddələrin daşındığı malların içində narkotikləri gizlədirlər.
Narkotik ticarəti təşkilatçıları üçün kimyəvi maddələr və ya məişəttəmizləyici vasitələr arasında, məsələn, yuyucu toz paketləri arasında narkotik daşımaq tipik bir texnikadır. Bu, gömrükdə itlərin narkotik qoxusunu almaması üçündür. Həm də təbii çiçəklər, ədviyyatlar, tropik tərəvəzlər, daha  tez-tez parfüm mallarından narkotik alverini maskalamaq üçün istifadə olunur. Amma belə hallar üçün də xüsusi avadanlıqlar var. Artıq axtarış iti deyil, daşınan maddənin sıxlığının fərqini müəyyən etmək üçün hava limanlarının yoxlama sahəsinə portativ rentgen skanerləri quraşdırılıb. Həmin skanerlər malın kütləsində gizli bir şeyin olub-olmadığını üzə çıxarır. Azərbaycan Dövlət Gömrük Komitəsinin mesajında bir itin kimyəvi maddələr içərisində dərmanı hiss etdiyini oxuduqda, bunun ya texniki nəzarət vasitələri ilə aşkar edildiyini, ya da əməliyyat olduğunu yaxşı bilə-bilə gülümsədim. Heç bir təcrübəli və hətta təcrübəsiz bir kinoloq itin kimyəvi yük olan bir avtomobilə yaxınlaşmasına icazə verməyəcək, buna görə də bu vəziyyətdə yoxlama ya rentgen, ya da probların köməyi ilə aparılır".
“Rəsmi Bakı narkotik ticarəti ilə daha effektiv mübarizə aparmaq üçün İranın yeni hakimiyyəti ilə münasibətləri necə qura bilər” sualına Oleq Kuznetsov belə cavab verib: “Azərbaycan-İran münasibətlərinin təfərrüatları, xüsusən də bu mövzuda xüsusi xidmət orqanlarının qarşılıqlı əlaqə səviyyəsi haqda məlumatlı deyiləm. Ancaq bir şeyi dəqiq deyə bilərəm: bu qədər böyük bir heroin partiyası yerli hakimiyyət orqanlarının xəbəri və razılığı olmadan istehsal oluna bilməz. Bunu başa düşmək üçün fiziki kimya mövzusunda əhəmiyyətsiz bir nümunə verəcəyəm. Heroinin xüsusi çəkisi kub santimetr başına təxminən 0,8 qramdır, yəni sudan bir qədər yüngüldür və suda həll olur. Beləliklə, 528 kiloqram heroin 0,6 kubmetr təşkil edəcək. Bunca narkotiki istehsal etmək üçün yaxşı təchiz olunmuş bir yer olmalıdır. Bundan başqa, çatdırılma vasitələri, müvafiq olaraq bir neçə icraçı, həmçinin təşkilatçı, köməkçilər, vasitəçilər, bir sözlə, çoxsaylı şəxslərə ehtiyac var. Ən əsası, bu işləri görmək üçün sabit bir cinayət şəbəkəsi olmalıdır.
Problemin mahiyyətini daha adekvat anlamaq üçün bir nümunə  də deyəcəyəm. Orta hesabla 2 xaşxaş kolundan bir qram xam tiryək alınır. Adətən 1 kvadrat metrə yaxın yerdə 20 xaşxaş kolu yetişdirmək olur. Yəni 1 kvadrat metrdən 10 qram xam tiryək toplana bilər. Ancaq xaşxaş suyu toplanarsa və bu bitkinin komponentləri emal edilməzsə, bunun nəticəsində xammal morfin və heroinin istehsalı üçün deyil, başqa bir növ opiat dərmanı olan həşiş alınar. Tiryəkin emalı və kimyəvi emalı və onun heroinə çevrilməsi zamanı maddənin həcmi demək olar ki, 2 dəfə artır, buradan bir kvadrat metr xaşxaş plantasiyasından şərti olaraq 20 qram heroinin istehsal oluna biləcəyi qənaətinə gələ bilərik. Hesablamaları daha da davam etdirsək, İran-Azərbaycan sərhədində müsadirə edilən heroinin istehsalı üçün 250-270 hektar xaşxaş bitkilərindən xammal tələb olunacaq. Narkotik tərkibli bitkilərin böyümə sahəsini səlahiyyətlilərin diqqətindən gizlətmək fiziki cəhətdən mümkün deyil. Bu, yalnız bir anda ələ keçirilən partiya üçündür və əgər bu rəqəmlər il ərzində müsadirə edilən heroinin bütün həcmi üçün yenidən hesablanırsa, ərazidən 3, hətta 4 qat daha böyük əkinlərdən danışmalıyıq. Və İran ərazisindən Azərbaycan ərazisinə keçməyən heroinin hipotetik miqdarını nəzərə alsaq, başa düşməliyik ki, orada xaşxaş əkinləri onlarla deyil, minlərlə hektar ərazini əhatə etməlidir. “Məhsulu” emal etmək üçün laboratoriyalarda yüzlərlə və hətta minlərlə insan çalışır. Yəni xam tiryəkin kimyəvi emalı üçün laboratoriyalar və ya hətta fabriklər də daxil olmaqla, yaxşı qurulmuş bir sistem fəaliyyətdədir. Bu bir biznesdir. Və bu mövzuda 2-ci fərqli fikir ola bilməz".
Oleq Kuznetsovun fikrincə, belə bir biznes qeyri-qanuni şəkildə əbədi olaraq mövcud ola bilməz, buna görə də ya dövlət tərəfindən idarə olunur, ya da məsələn, Boliviya və ya Kolumbiyada olduğu kimi dövlətlə açıq qarşıdurmada olmalıdır: “İrana gəldikdə isə heç vaxt yerli molla rejimi ilə onlara qarşı çıxan narkomafiya patronları arasındakı açıq müharibə barədə xəbər eşitməmişəm. Belə xəbərlər yoxdursa, deməli, narkotik ticarəti bu ölkənin xüsusi xidmət orqanları tərəfindən birbaşa və ya dolayısı ilə idarə olunur. Əfqanıstandakı Amerika işğalçı qüvvələrinin fəaliyyəti nəticəsində ölkə dünya üzrə xam tiryək plantasiyasına, müvafiq olaraq morfin və heroin istehsalçısına çevrildi. Əgər vəziyyət düşündüyümüzdən fərqli deyilsə, Azərbaycan İrandan sərhədyanı narkotik alverinə qarşı mübarizədə yalnız özünə güvənməlidir”.

Arzu Nağıyev: “Əvvəllər işğal altındakı ərazilərimizdən narkotik daşıyıb İrəvana, Rusiyaya keçirirdilər, indi isə...”
Deputat Arzu Nağıyev “Yeni Müsavat”a deyib ki, Vətən müharibəsi narkomafiyaları planlarına müəyyən korrektələr etməyə məcbur edib: “Ermənistan Azərbaycan ərazilərini işğal altında saxladığı illər ərzində ərazilər narkomafiyalar üçün rahat marşrut olub. Lakin torpaqlar işğaldan azad ediləndən sonra sərhədlərimizin bərpası narkomafiyaları planlarına korrektələr etməyə sövq edib. Əvvəllər o ərazilərdən narkotik daşıyıb İrəvana, Rusiyaya keçirirdilər. Bu gün həmin sərhədlər bağlıdır. Bundan başqa, işğal altında olan torpaqlarda narkotik saxlama məntəqələri vardı. Orada narkotikləri toplayıb sonradan oradan istədikləri ərazilərə daşıyırdılar. Bu gün Azərbaycan İran sərhədinin 143 kilometri bağlıdır. Ona görə də narkomafiyalar məcbur qalıb leqal yollarla narkotik daşımağa cəhd göstərirlər. Bu səbəbdən də leqal yollarda narkotiklərin tutulması halları da artıb”.
Ekspert deyir ki, sentyabr-oktyabr ayları narkotik daşımalarının pik dövrü hesab olunur: “Heroin tiryəkdən alınır. Hazırda marixuana yoxdur. Çünki marixuana daşımaq sərf eləmir. İrandan adətən tiryək, heroin və həşiş daşıyırlar. Son vaxtlar isə sintetik narkotiklərin daşınması artıb”.
Ekspert deyir ki, Əfqanıstanda taliblərin hakimiyyətə gəlməsi dünyada narkotiklərin qiymətində sıçrayışlı artıma gətirib çıxara bilər: “Taliblər narkotiklərin qadağan ediləcəyini bəyan ediblər. Hələ ki biz bunu görmürük. Bəyan etdikləri kimi addım atsalar, onda dünya üzrə  xam tiryəkdən alınan narkotiklərin qiyməti dəfələrlə artacaq. Sintetik narkotiklərin dövriyyəsi isə kəskin artacaq. Dünya narkotik bazarını böyük təlatüm gözləyir. Bu da dünya üzrə vəziyyətin daha da qəlizləşməsinə gətirib çıxaracaq”.
Elşən MƏMMƏDƏLİYEV,
“Yeni Müsavat”