NİKOLAY PATRUŞEVİN OĞLU ƏRƏBİSTANA NİYƏ GETMİŞDİ? –Putinin səfərində imzalanmış 41 sazişdə onun rolu nədir?

Maksim Suçkov, Marianna Belenkaya

“Əl-Monitor”, 15.10.2019

Səudiyyə kralı Salman bin Əbdüləziz Ali-Səud 2017-ci ilin oktyabrında Moskvaya gələndə, şəhərdəki kortejinin ölçüsü ilə bağlı məşhur bir zarafat yaranmışdı: “Kralın tam adındakı hərflərin sayı nəqliyyat vasitələrinin sayına düz mütənasibdir”.

Ər-Riyadda Rusiya prezidenti Vladimir Putinin korteji yalnız onun “Aurus Senat” limuzinindən ibarət idi, lakin səudiyyəlilər ona çara layiq ehtiram göstərib, nəqliyyat vasitəsini 16 gözəl ərəb atı ilə müşayiət ediblər.

2 il əvvəl Moskvada olduğu kimi, Putin və Salman fürsətdən istifadə edərək hədiyyə mübadiləsi də daxil olmaqla, daha yaxşı “fərdi kimya” qurublar. Kral Rusiya prezidentinə ənənəvi ərəb bəzəyi hədiyyə edib. Putin, öz növbəsində, Səudiyyə kralına quş ovlamaq üçün simvolik olaraq “Alfa” adı daşıyan bir Kamçatka şahini bağışlayıb.

Fərq budur ki, 2017-ci ildə kralın Moskvaya səfəri Rusiya-Səudiyyə münasibətlərini “münasibətə” çevirmək cəhdi idisə, bu dəfə Putin bu əlaqəni uzunmüddətliliklə doldurmağa çalışıb. Bu fikri əsas götürən Putin özü ilə birlikdə ər-Riyada demək olar ki, bütün dövlət nazirlərini və 100-ə yaxın ən yaxşı Rusiya maqnatını və müəssisə rəhbərini gətirib.

“Biz Rusiya-Səudiyyə koordinasiyasını Yaxın Şərqdə və Şimali Afrikada təhlükəsizliyin təmin olunmasında əvəzsiz bir element olaraq görürük. Əminəm ki, ölkəniz olmadan bu bölgədə hər hansı bir problemin ədalətli və uzunmüddətli həllinə nail olmaq çətindir”, – deyə Putin giriş nitqində Salmana söyləyib.

Putin Rusiya-Səudiyyə İqtisadi Şurasında çıxışı zamanı deyib: “Biz Səudiyyə Ərəbistanını Rusiyanın aparıcı iqtisadi tərəfdaşlarından biri hesab edirik”.

Vladimir Putin ər-Riyada gəlməzdən əvvəl Rusiya və Səudiyyə müəssisələri və dövlət qurumları 20 birgə əməkdaşlıq müqaviləsi imzalayıb. Rusiya prezidenti və Səudiyyə kralının hüzurunda əlavə 21 sazişə qol çəkilib.

Kral Salman deyib: “Biz Rusiya Birbaşa İnvestisiya Fondunun (RDIF) və Səudiyyə Ərəbistanı Dövlət İnvestisiya Fondunun (PIF) 30-dan çox layihəyə sərmayə qoyuluşunu alqışlayırıq”.

“Ticarətimiz artır. Keçən il 15% artıb və yanvar-iyul dövründə daha 38%. Sizin dəstəyinizlə PIF, RDIF ilə ortaq layihələr üçün 10 milyard dollar ayırıb. Avtomatik ortaq investisiya mexanizmi də yaxşı işləyir. Səudiyyə sərmayəsi ilə əlaqədar yeni təşəbbüslər barədə razılıq əldə etdik”, – Putin qarşılıq verib.

Vladimir Putin və kral Salman arasındakı danışıqlardan sonra Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov hərbi və texniki əməkdaşlığın da müzakirə edildiyini söyləyib. “Hələ Səudiyyə Ərəbistanına “S-400” raket sisteminin mümkün satışları haqqında danışılacaq bir şey yoxdur, amma planlar var. Ümid edirik ki, hərbi əməkdaşlıq sahəsində dialoq davam etdiriləcək”.

Krallığa səfəri ərəfəsində Putin Moskva və ər-Riyadın “hərbi və texniki əməkdaşlıq sahəsində ortaq fəaliyyət üçün yaxşı bir plana malik olduğunu” söyləyib. O, Səudiyyə vəliəhd şahzadəsi Məhəmməd bin Salmanın bu sahəyə “xüsusilə marağını” vurğulayıb.

Vəliəhd şahzadə Putini ayrıca qəbul edib. Suriya, Yəmən, neft qiymətləri və ikitərəfli münasibətlər gündəmdə əsas mövzular olub. Səudiyyə dövlət agentliyi hər ikisinin “ekstremizmə və terrorizmə qarşı mübarizənin vacibliyini və onun mənbələrini qurutmağa çalışdıqlarını” vurğulayıb.

Moskva və ər-Riyad OPEC neft karteli ilə Rusiya kimi OPEC üzvü olmayan ölkələr arasında əməkdaşlığı gücləndirmək üçün saziş imzalayıb. Səudiyyə səfərindən əvvəl Putin “qiymətlərə təzyiq göstərilməməsi üçün” neft ehtiyatlarını “məqbul səviyyələrə” endirməyin zəruriliyindən danışıb.

Səudiyyənin enerji naziri Əbdüləziz bin Salman rusiyalı jurnalistlərə deyib: “Prezident Putinin sözləri çox xoşuma gəlir. Bazarda qarışıqlığın qarşısını almaq üçün hər hansı bir addım atmağımızın lazım olduğunu başa düşür. Ehtiyatların normal həddə gətirilməsi üçün bəzi əlavə addımlar atmalıyıq, amma dekabr ayında OPEC-in iclasında nə ilə üzləşəcəyimizi bilməliyik”.

Rusların “irəliləyişlər” hesab etdiyi digər sövdələşmələr arasında süni intellekt, Səudiyyə Ərəbistanında dəmir yolu inşası və kənd təsərrüfatı sahəsində əməkdaşlıq barədə təşəbbüslər var. Rusiya, nəhayət, Səudiyyə buğda bazarına girişi təmin edib – Moskvanın illərdir edə bilmədiyi bir şey.

Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibi Nikolay Patruşevin oğlu Dmitri Patruşevin rəhbərlik etdiyi Rusiyanın kənd təsərrüfatı sənayesi bu sahədə Səudiyyə Ərəbistanının fitosanitar nəzarətlə bağlı qaydalarını öyrənir.

Rusiya və Səudiyyə mədəniyyət nazirləri ikitərəfli mədəni əməkdaşlıq haqqında 5 illik memorandum imzalayıblar. Mədəniyyət sektorunda mübadilə proqramları, mədəni və incəsənət tədbirlərində birgə iştirak, həmçinin, muzeyçilik, kitabxanaçılıq və kino sahəsində əməkdaşlıq nəzərdə tutulur.

Uzun müddət Rusiyanın Səudiyyəyə yaxınlaşması, ilk növbədə, ABŞ-la regional təsir uğrunda qarşıdurma və s. kimi qəbul edilib. Bu cəhət, əlbəttə, mövcud olsa da, Putinin səfəri Moskvanın ər-Riyadla münasibətlərə nə qədər dəyər verməsi məqsədi daşıyıb. Rusiya üçün Səudiyyə Ərəbistanı mühüm bir investisiya mənbəyinə, enerji bazarının həyati tənzimləyicisinə və əvəzolunmaz təhlükəsizlik tərəfdaşına çevrilib. Putinin mesajları, görüşləri və sövdələşmələri hər üç sahənin üstünlüyünü vurğulayıb.

Səudiyyəlilərin Rusiyaya uzatdığı əl xeyli dərəcədə Vaşinqtonla münasibətlərdə həm bir çip, həm də hedcinq strategiyası olaraq qalsa da, Moskva hesab edir ki, daha çox ikitərəfli əlaqələrin qurulması nəticəsində daha möhkəm münasibətə çevriləcək. Bəlkə də buna görə Salmanın 2017-ci ildə Moskvaya etdiyi səfər ABŞ və ya İranın diqqətini çox da çəkməyib. Bununla belə, Riyadda Putin Rusiyanı bölgədən kənarda təhlükəsizlik təminatçısı kimi göstərməkdən çəkinməyib.

Putin deyib: “İran kimi böyük, min illərdir mövcud olan bir ölkənin maraqlara sahib olması normaldır. Buradakı bütün nüansları başa düşmək, bütün mübahisələri həll etmək üçün dialoq olmalıdır. Buna görə də, həm Səudiyyənin, həm də Əmirliklərin İranla münasibətdə narahatlıqlarını başa düşə bilərəm. Moskva vasitəçi rolunu öz üzərinə götürə bilər, lakin buna ehtiyac yoxdur. Bu mübahisələri yalnız həmin ölkələr həll edə bilər”.

Tərcümə: Strateq.az